Ngắn gọn thì thiền chánh niệm quan sát nhiều thứ, thiền định quan sát chỉ một thứ.

Cái này là từ ông Kabat-Zinn, nhà nghiên cứu tiên phong về thiền chánh niệm. Ông nói trong một nghiên cứu vào năm 1982 của mình rằng thiền chánh niệm với các phương pháp thiền định (ví dụ: Thiền Siêu Việt) ở chỗ thiền chánh niệm không hạn chế sự tập trung vào một đối tượng. 

Các bài tập thiền chánh niệm được mở đầu bằng một phần thiền định

Các bài thiền chánh niệm thường bắt đầu bằng việc hướng sự chú ý vào một đối tượng chính (thường là hơi thở). Nên là lúc nào khúc đầu cũng là “Hãy tập trung vào hơi thở của bạn. Để ý khi hơi thở đi vào. Để ý khi hơi thở đi ra.” Sau đó, người tập được hướng dẫn mở rộng sự chú ý đến tất cả các sự kiện thể chất và tinh thần hiện hữu. Mục đích của quá trình này là để nâng cao năng lực siêu nhận thức, hay khả năng tự quan sát bằng cách tách rời. Siêu nhận thức được hiểu là sự nhận thức rõ ràng của một cá nhân về suy nghĩ của chính người đó (Schooler và cộng sự, 2011, tr. 321). Nôm na là tự mình đang biết mình nghĩ gì. 

Tự mình biết mình nghĩ gì có lợi lộc gì?

Lợi lộc là khi biết như thế, người ta không bị suy nghĩ dắt mũi đi dễ dàng nữa (kiểu nghĩ gì nói đấy, nghĩ gì làm đấy), mà biết cân nhắc hợp hay không hợp, rồi mới thực hiện các hành vi theo cân nhắc đó. Nhờ vậy, người ta có khả năng làm chủ tình huống, xử lý các tình huống một cách khéo léo hơn.

Nâng cao khả năng tự chuyển hóa

Khi thực tập chánh niệm liên tục, người ta có xu hướng liên tục hướng vào trong mình quan sát. Khi quan sát liên tục như thế, người ta có thể nhận ra mình có những mô thức cảm xúc và mô thức tư duy nào, bản chất của những mô thức đó là gì. Ví dụ: 

• Mô thức cảm xúc: Trước đây là cứ nhìn thấy công an giao thông là sợ, dù đi đúng luật. Bản chất: thiếu tin tưởng vào mình.
• Mô thức tư duy: Trước đây tớ hỏi mọi người mà mọi người không đáp lời, là tớ cứ nghĩ người ta khinh mình. Bản chất: thiếu tin tưởng vào mình.

Khi nhận ra như thế, người ta có khả năng tự điều chỉnh những mô thức này cho hợp lý với tình hình hiện tại. Đấy nên bây giờ nhìn thấy các chú áo vàng tớ nhe răng cười chào, hết sợ. Và khi hỏi mọi người không đáp lời, chỉ ghi nhận là người ta không đáp lời (có thể vì người ta ngại, hoặc người ta không biết), chứ không nghĩ là người ta khinh mình gì nữa. Nhẹ người. 

Vậy mới nói thực tập chánh niệm giúp nâng cao khả năng tự chuyển hóa là vậy.

Tài liệu tham khảo:

• Kabat-Zinn, J. (1982). An outpatient program in behavioral medicine for chronic pain patients based on the practice of mindfulness meditation: theoretical considerations and preliminary results. . General Hospital Psychiatry, 4(1), 33-47.

• Schooler, J. W., Smallwood, J., Christoff, K., Handy, T. C., Reichle, E. D., & Sayette, M.A. (2011). Meta-awareness, perceptual decoupling and the wandering mind. Trends in Cognitive Sciences, 15(7), 319-326.

 

Linh từ từ

Nuôi dưỡng nội lực bằng thiền chánh niệm